Cựu thứ trưởng Tài nguyên Môi trường sai phạm thế nào ở vụ án khai thác đất hiếm

Ông Nguyễn Linh Ngọc cùng Nguyễn Văn Thuấn, cựu Tổng cục trưởng Địa chất và Khoáng sản và 5 người là cựu cán bộ của Bộ Tài nguyên và Môi trường, vừa bị Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03, Bộ Công an) đề nghị truy tố về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí.

Đây là vụ án xảy ra tại Công ty Thái Dương và các đơn vị khác, liên quan khai thác trái phép đất hiếm ở Yên Bái, buôn lậu sang Trung Quốc.

Trong 27 người bị đề nghị truy tố, ông Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch Công ty Thái Dương, đối mặt 3 tội: Vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên; Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; Gây ô nhiễm môi trường.

Những người còn lại bị đề nghị truy tố về các tội danh khác nhau như: Vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên; Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; Gây ô nhiễm môi trường; Buôn lậu; Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có.

Theo kết luận điều tra, năm 2009, Công ty Thái Dương được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép thăm dò khoáng sản, cho phép thăm dò đất hiếm tại mỏ Yên Phú, tỉnh Yên Bái. Đến tháng 5/2011, Công ty Thái Dương nộp hồ sơ xin khai thác quặng đất hiếm. Thế nhưng trong hồ sơ chỉ có dự án khai thác, tuyển quặng, mà không nhắc đến đất hiếm.

Thời điểm này do có sự thay đổi về Luật Khoáng sản, Chính phủ chỉ đạo tạm dừng cấp phép khai thác khoáng sản trên cả nước để chờ hướng dẫn. Bởi thế Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa cấp phép cho Công ty Thái Dương.

Sau đó, đầu năm 2012, Thủ tướng ban hành chỉ thị yêu cầu khai thác khoáng sản phải gắn với chế biến sâu. Từ đó, Công ty Thái Dương phải lập, bổ sung dự án “đầu tư xây dựng tổ hợp chế biến sâu đất hiếm” (gọi tắt là dự án chế biến sâu) để trình cơ quan có thẩm quyền thẩm định, xin ý kiến Chính phủ.

Trong đó, dự án gồm một hạng mục là nhà máy thủy luyện – chế biến oxit đất hiếm tại Yên Bái. Hai hạng mục là nhà máy chiết tách – chế biến oxit đất hiếm tại Khu công nghiệp Đình Vũ, thành phố Hải Phòng.

Sau khi được Chính phủ chấp thuận chủ trương, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã thẩm định, cấp giấy phép khai thác khoáng sản cho Công ty Thái Dương. Tại thời điểm cấp phép vào tháng 6/2013, việc này đã thực hiện theo Luật Khoáng sản 2010 và chỉ thị của Chính phủ.

C03 cáo buộc, trong hồ sơ xin cấp phép của Công ty Thái Dương chỉ có giấy chứng nhận đầu tư dự án khai thác, tuyển quặng do UBND tỉnh Yên Bái cấp ngày 28/4/201. Tuy nhiên, giấy chứng nhận đầu tư này đã hết hạn trước thời điểm được cấp phép mà chưa được gia hạn hoặc cấp mới.

Doanh nghiệp này cũng không có giấy chứng nhận đầu tư dự án nhà máy thủy luyện Yên Bái và dự án nhà máy chiết tách Hải Phòng. Vốn chủ sở hữu của Thái Dương cũng không đảm bảo tỷ lệ vốn chủ sở hữu ít nhất bằng 30% tổng số vốn đầu tư của dự án. Thực tế, doanh nghiệp này chỉ có 200 tỷ đồng trên tổng mức đầu tư là 1.953 tỷ đồng.

Theo C03, các bị can là cán bộ của Tổng cục Địa chất và Khoáng sản thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường được giao nhiệm vụ thẩm định hồ sơ song không làm đúng theo quy định mà dùng kết quả thẩm định cũ từ năm 2011, khi Công ty Thái Dương nộp hồ sơ lần đầu.

Những người này bị cáo buộc biết rõ hồ sơ xin cấp phép của Công ty Thái Dương chưa đủ điều kiện để được cấp giấy phép khai thác khoáng sản nhưng vẫn báo cáo đề xuất lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép.

Ông Ngọc với cương vị thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi Trường bị cáo buộc sau khi nghiên cứu tờ trình của Tổng cục Địa chất và Khoáng sản cùng hồ sơ xin cấp phép đã biết Công ty Thái Dương chưa đủ điều kiện nhưng vẫn ký giấy phép.

Tại cơ quan điều tra, ông Ngọc khai dù không được hưởng lợi gì từ Chủ tịch Đoàn Văn Huấn của Thái Dương song vẫn ký.

Ông Nguyễn Văn Thuấn, cựu Tổng cục trưởng Địa chất và Khoáng sản, khai quá trình nâng đỡ giúp Thái Dương xin giấy phép đã được “cảm ơn” 500 triệu đồng. Ông Thuấn đã nộp khắc phục toàn bộ số tiền này cho cơ quan điều tra.

Kết luận điều tra cáo buộc từ những sai phạm kéo dài dẫn đến trong thời gian từ năm 2019 đến tháng 10/2023, Công ty Thái Dương đã khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ đất hiếm Yên Phú. Trong đó, bán trái phép hơn 10 triệu kg đất hiếm, thu lợi bất chính hơn 736 tỷ đồng.

C03 cho rằng hành vi của ông Ngọc và 6 cựu cán bộ đã dẫn đến việc Thái Dương khai thác, tiêu thụ trái phép quặng đất hiếm trong thời gian dài, gây thất thoát khoáng sản với giá trị hơn 864 tỷ đồng của Nhà nước.

Với bị can Huấn, kết luận xác định ngoài hành vi thu lợi bất chính 736 tỷ đồng, ông còn chỉ đạo cấp dưới xuất hóa đơn bán quặng đất hiếm và quặng sắt ghi thấp hơn giá bán thực tế. Qua đó, Thái Dương đã khai man, để ngoài sổ kế toán 27,9 tỷ đồng doanh thu, gây thiệt hại cho Nhà nước 9,6 tỷ đồng thuế.

Ngoài ra, ông Huấn còn không xây dựng các công trình bảo vệ môi trường, không thực hiện các biện pháp xử lý chất thải đạt tiêu chuẩn theo quy định. Dù chưa được phép xả thải ra môi trường nhưng từ 2018 đến tháng 10/2023, ông Huấn đã chỉ đạo cấp dưới đổ ra môi trường 348.000 tấn bùn thải quặng đuổi và 2.424 tấn bùn thải lẫn thải thạch cao.

Phạm Dự